Door: Alexandra de Mul
Schaduwkanten zijn vaak de nadelige gevolgen van een ‘schema’ dat we onszelf hebben aangeleerd om de werkelijkheid en onze ervaringen in onze jeugd beter te kunnen begrijpen. Door te laten zien en te laten ervaren dat dit schema nu geen hout meer snijdt, kan dit diep ingesleten patroon losgelaten en vervangen worden door nieuw, constructief gedrag.
Schema’s die kunnen leiden tot destructief uitwerkende angsten en negatieve emoties op de werkvloer zijn bijvoorbeeld:
- Afhankelijkheid: ‘Ik kan dit project niet in mijn eentje trekken.’
- Veeleisendheid: ‘Mijn leidinggevende is pas tevreden bij een perfect eindresultaat.’
- Mislukken: ‘Ik mag niet falen anders word ik ontslagen.’
- Kwetsbaarheid: ‘Die deadline haal ik nooit!’
De supervrouw
Bij Julia gaat het om het schema Veeleisendheid. Haar omgeving vindt Julia een supervrouw. Ze is arts, hoofd van een afdeling in een academisch ziekenhuis. Ze heeft beurzen gekregen, publiceert en reist de wereld over om voordrachten te geven. Tegelijkertijd is ze de perfecte echtgenote en moeder. Bijna elk weekend gaat ze mee met haar man, manager bij een grote onderneming, naar recepties of nodigt ze mensen thuis uit. Ze probeert er iedere dag voor haar kinderen te zijn, doet aan conditietraining en haar huis is piekfijn in orde. Maar het feit dat ze ‘het zo goed voor elkaar heeft’, maakt haar niet gelukkig. Ze is somber en zou het liefst in bed willen blijven als ‘s ochtends de wekker gaat. Maar dat doet ze niet. Elke dag opnieuw dwingt ze zichzelf in alles wat ze doet de beste te zijn. Voor haar gevoel is ze bijna bij het moment dat ze gas terug kan nemen om te ontspannen.
Voorwaardelijke liefde
Tijdens het coachingstraject met schemagerichte therapie komt Julia erachter dat de reden van haar drang om elke dag dat krankzinnige tempo aan te houden, zijn oorsprong vindt in haar jeugd. Ze kreeg alleen aandacht en liefde van haar ouders als ze succesvol was. ‘Het was net alsof ik alleen bestond als ik een of andere prijs won of een hoog cijfer haalde op school.’
Ontdek jouw schema
Om te ontdekken welke schema’s ten grondslag liggen aan jouw denken, voelen en gedrag waar je wat mee wilt, kun je speciale vragenlijsten invullen. Een coach kan echter ook de juiste vragen stellen om samen tot inzicht te komen. Hier zijn drie vragen die je op het juiste spoor zetten om een disfunctioneel schema van je zelf beter te leren kennen:
- Ben je overkritisch, ben je vaak ongeduldig, kan je fouten van anderen moeilijk vergeven? Dan heb je mogelijk te maken met het schemadomein ‘Bestraffendheid’.
- Probeer je kritiek te voorkomen, heb je hoge normen voor jezelf en ben je dikwijls bezig met tijd en efficiency, met de behoefte om meer tot stand te brengen? Dan speelt het schemadomein ‘Strenge normen / overkritisch zijn’ wellicht een rol in jouw leven.
- Heb je een overmatig emotionele betrokkenheid met belangrijke anderen ten koste van je eigen ontwikkeling? Denk je dat je zonder die ander niet verder kan, en voel je je vaak leeg of vastgelopen? Dan kan het schema ‘onderontwikkeld zelf’ onderdeel zijn van jouw denken en gedrag.
Herkenning, argumenten en nieuw gedrag
De eerste stap in een coachingstraject met schemagerichte therapie is te zorgen dat de coachee zijn destructieve schema en het bijbehorende gedrag herkent. Vervolgens komt het aan op aantonen dat het schema niet klopt. Hardnekkig geloof is echter zo maar niet weg. Door bewijsmateriaal te verzamelen uit het leven van de coachee en daar argumenten die het schema weerspreken tegenover te zetten, komt het schema aan het wankelen. Vervolgens stimuleert de coach de coachee te laten experimenteren met nieuw gedrag. Zo wordt steeds duidelijker dat het schema ongeldig is en kan een belangrijke, duurzame gedragsverandering tot stand worden gebracht. Voor Julia begint die gedragsverandering bij het besef dat ze een fijn mens is door er gewoon ‘te zijn’ en niets te doen.
Over Alexandra de Mul
Alexandra de Mul is sinds 1994 als arbeids- en organisatiepsycholoog verbonden aan GITP. Zij heeft jarenlange ervaring op het gebied van coaching, loopbaanbegeleiding, diagnostiek en training en is met regelmaat betrokken bij projecten over inzicht geven in de talenten van mensen en hun ontwikkeling in brede zin. Ze is mede-auteur van het Groot Coachingsmodellenboek van GITP waarin ook een hoofdstuk is gewijd aan schemagerichte therapie.
Het bericht Coaching: maak korte metten met je schaduwkanten! verscheen eerst op GITP blog | HR relevant -.